Wpisy w kategorii: Newsy

Piszą, że „10” jest symbolem końca, cyklu wiecznego powrotu. W astrologii zaś wiąże się ją ze znakiem Panny. W tarocie numerem „10” oznacza się kartę Koła Fortuny. „10” to suma palców u rąk i u nóg człowieka. Jest w końcu, w marcu 2024 roku „10” numerem „Przestrzeni Pogranicza”. I dla nas, dla zespołu redakcyjnego, autorów i, mamy nadzieję, czytelników, to najbardziej symboliczna dziesiątka, którą wiążemy nie z końcem (choć Pogranicze nie raz nazywane jest końcem świata), a z powrotem. Wracamy już dziesiąty raz z nowymi widokami na przyszłość i przeszłość. Z „nowymi” i „starymi” autorami, tekstami i fotografiami. Wracamy i nie mówimy ostatniego słowa, choć mamy taką nadzieję, że kiedyś będzie ono należało do nas wszystkich, tak jak teraz, kiedy oddajemy ten numer z naszych rąk w ręce czytelników. A w Waszym numerze, Wasi:

Cyprian Bukaj, WIDOK Z OKNA,

Philippe Gombart, TOUTES LES RIVIÈRES DE PHILIPPE. WSZYSTKIE RZEKI FILIPA,

Kamila Niemczuk, KSANTYPA NA ROZTOCZU/PO CO JEST GRZĘDA SOKALSKA/ ROZTOCZAŃSKIE KOTY/W ROZTOCZAŃSKIEJ SIECI,

Agnieszka Piela, KABARET I WOJNA, CZYLI TAM GDZIE KWITNĄ BIAŁE BZY…,

Andrzej Zygmuntowicz, DUCHOWOŚĆ POGRANICZA,

Agnieszka Sztajer, (PIOSENKA O SOKALSKIM MOŚCIE)/(W DRODZE NA PRZEMYŚL),

Błażej Mysiak, MODLITWY LUDU POLSKIEGO,

Matylda Rosińska, TU I TAM U SIEBIE,

Jerzy Kuśnierz, Z NURTEM RZEKI WARĘŻANKI,

Paweł Niedźwiedź, ANI SŁOWA O… DOŁHOBYCZOWIE,

Robert Gmiterek, ROZMOWY NA POGRANICZU/AGNIESZKA PAJĄCZKOWSKA – MONIKA ZAJĄC-CZERKIES/ OLGA SOLARZ – MACIEJ PIOTROWSKI,

Paweł Koda, WOLA WIELKA,

Sławomir Litkowiec, ŚWIĘTOKRADCA Z BUDYNINA,

Renata Ferenc-Pupek, OJCOWIZNA,

Dominika Bojarczuk, MAKATKA LUDOWA,

Paweł Sawka, DESZCZ ZE ŚNIEGIEM (NA GRZĘDZIE SOKALSKIEJ),

Pati Maczyńska, Grzegorz Ciećka, SKANDAL W ZAŁUŻU,

Henryk Szkutnik, SPOD PĘDZLA HENRYKA SZKUTNIKA,

Tomasz Michalski, JORCAJT, CZAS CHASYDÓW W CIESZANOWIE,

Andrzej Stanisław Adamczuk, WOLNOŚĆ CHŁOPSKA WAŻNA TO SPRAWA – A NIE JAKIEŚ TAM AMBAJE,

Monika Belka, Z MIASTA NA WIEŚ, CZYLI PERYPETIE BELKI NA ROZTOCZU WIELKIM/ MYSZKA – HISTORIA TROCHĘ BEZ HAPPY ENDU,

Tomasz Michalski, WĘDROWNY ZAKŁAD PORTRETOWY TOMASZA MICHALSKIEGO /MRÓWKOJAD CERKIEWNY,

Cyprian Bukaj, RAMOLIKI WODNE, PŁYNNE, RZECZNE ALBO NIEDORZECZNE, A DO TEGO STRUMIENNE, NOCNE I DZIENNE.

Redaktor naczelny

Robert Gmiterek

„Różnorodność jest piękna i piękno jest w Różnorodności.”

Tak pisze Błażej Mysiak. Nie znacie go? To nic, zapewne jeszcze go poznacie, a jeśli nawet nie to przeczytacie słowa, które dostałem od niego i dzielę się nimi, bo jak żadne inne nazywają to, o czym chcemy w Przestrzeni Pogranicza opowiadać i opowiadamy. Zapamiętajcie je. Powinny być mottem każdego, kto uznaje Pogranicze za miejsce piękne i pełne różnorodności. Zespół redakcyjny Przestrzeni jest przekonany o złożoności i wyjątkowości tego zdania, choć ich autor twierdzi, że jest zwykłe i proste. ( Nie zapominajmy, że to w prostocie najwięcej jest różnorodnego piękna.) Na dowód różnorodności chcemy przywołać w tym podwójnym numerze ( 8/9), który ukazuje się w trzecim roku naszej wydawniczej działalności imiona wszystkich autorów, którzy dotychczas zabrali u nas głos, dali słowo, albo obraz. Sam nie spodziewałem się, że było ich tak wielu i z tak wielu świata stron. Większość z nich możecie drodzy czytelnicy spotkać na ścieżkach i drogach Pogranicza, wielu w kulturze, w malarstwie i w literaturze, w redakcji i gdzie indziej, ale wszystkich razem tylko w naszym kwartalniku.

Andrzej Stanisław Adamczuk, Jacek Bazak, Monika Belka, Sebastian Biront, Arkadiusz Bochen, Andrzej Bołdaniuk, Renata Bondos, Cyprian Bukaj alias Piotr Piela, Grzegorz Ciećka, Aleksandra Danielak, Natalia Dembicka, Renata Ferenc-Pupek, Marta Fortowska, Ryszard Gołębiowski, Philippe Gombart, Natalia Górska, Konrad Grochecki, Halyna Hubeni, Katarzyna Janeczko, Jerzy Kij, Paweł Koda, Anna Krzyszycha, Aleksandra Kuzioła, Mariusz Lewko, Sławomir Litkowiec, Pati Maczyńska, Alina Makarova, Sołomija Mardarowycz, Janusz Mazur, Tomasz Michalski, Tomasz Mielnik, Bartłomiej Miernik, Alicja Mróz, Dawid Niedużak, Paweł Niedźwiedź, Kamila Niemczuk, Owain, Kamil Paluszek, Michał Patyk, Agnieszka Piela, Marzena Mariola Podkościelna, Andrzej Popowicz, Bogusław Pupiec, Krzysztof Radziejewski, Anna Roci-Gmiterek, Katarzyna Sachajko, Paweł Sawka, Edward Słoniewski, Dariusz Słupski, Tomasz Stelmaski, Paweł Sokalski, Katarzyna Soluch, Robert Steczkiewicz, Małgorzata Szepelak, Jakub Szlukier, Małgorzata Szlukier, Agnieszka Sztajer, Elżbieta Sokołowska, Henryk Szkutnik, Dorota Szularz, Agnieszka Szykuła-Żygawska, Katarzyna Ważna, Olga Witek-Kostyk, Piotr Zubowski.

Pięknie i różnorodnie. „A imię ich jest sześćdziesiąt i cztery / i wszyscy oni nasze bohatery”, można zawołać, trawestując Adama Mickiewicza, którego dagerotypowy duch mógłby się pojawić na kartach tej zdwojonej Przestrzeni.

Ale zacznijmy od początku.

Na początek „Widok z okna…” Cypriana Bukaja, dalej „Wszystkie rzeki Filipa” Philippa Gombart, i po kolei, „Ksantypa na Roztoczu” Kamili Niemczuk z iluminacjami Henryka Szkutnika, „100 lat!” rozmowa Alicji Mróz z Pati Maczyńską, „Ballada o Tomaszowie Lubelskim” Pawła Sawki, „Echa Grunwaldu” Sławomira Litkowca, *** Agnieszki Sztajer, „Strefa nadgraniczna” Henryka Szkutnika, „Cerkiew w Korczminie. Cud prawdziwy nie mniemany” Sławomira Litkowca, „Na Najbliższym Wschodzie. Plakatowanie Pogranicza” rozmowa Roberta Gmiterka z Tomaszem Stelmaskim, „Opowieść o diable kowalu” Pati Maczyńskiej, „Podkarpackie krzyże wolności” Jacka Bazaka, „Tam gdzie pamięć hula z niepamięcią” Agnieszki Pieli, „Uhnów i Piddubne” Tomasza Michalskiego, „Wiersze” Małgorzaty Szlukier, „Wycieczka na Grzędę Sokalską” Renaty Ferenc-Pupek, „Ani słowa o… Łaszczowie” Pawła Niedźwiedzia, „Bitwa pod Wasylowem 28 VII 1914 roku” Pawła Sokalskiego, „ Miałam czerwoną piłkę” rozmowa Bartka Miernika z Marią Łuczycką, „ Z Kielc do Pawłówki. Echa wspomnień dworu Emila i Julii Redychów” Katarzyny Ważnej, „Wiersz podwójny” Sołomiji Mardarowycz, „Mosty” Marty Fortowskiej, „Śladami zabytków” Pawła Kody, „W poszukiwaniu tożsamości Pogranicza” Aleksandry Kuzioły, „Wędrowny Zakład Portretowy” Tomasza Michalskiego, „Żalnik hrebeński” Roberta Gmiterka, „Z miasta na wieś, czyli perypetie Belki na Roztoczu Wielkim” Moniki Belki i „Ramoliki rezerwatowe” Piotra Pieli.

Pięknie i różnorodnie.

„Różnorodność jest piękna i piękno jest w Różnorodności”

Redaktor naczelny Robert Gmiterek

Nad zapomnianą mogiłą
potrzebne jest pojednanie.
Tego, co tu się zdarzyło,
racz nie pamiętać im Panie.
Ja tę pamięć udźwignę,
przekażę potem bliźnim,
a Ty współczesnym ranom
dopomóż się zabliźnić…

MODLITWĄ Z WOROCHTY Piotra Pieli otwieramy siódmą Przestrzeń Pogranicza. I tak jak jego WIDOK Z OKNA otwiera nam za każdym razem oczy na nieopisane widoki, tak niech MODLITWA Z WOROCHTY otworzy oczy i serca na pamięć pogranicza. Na ludzi, którzy zajmują się nią ponad granicami, ponad podziałami, ponad wszystkim. Taki widok z okna na Worochtę, jaki zobaczył Piotr Piela, powinien zobaczyć każdy, kto musi zobaczyć, aby uwierzyć. Pogranicze potrzebuje takich wizji i takiej pracy nad pamięcią po obu stronach granicy, aby przestała w końcu dzielić, a zaczęła łączyć, wątki, historie, ludzi, narody. Trochę dalej od granicy, ale w zasięgu roztoczańskiego piękna Katarzyna Sachajko pracuje nad pamięcią o KRYNICACH. Jej fotografie od lat towarzyszą nam w podróżach przez Roztocze. Są tacy, którzy znają Krynice wyłącznie z jej zdjęć. Piękno objawia się w różnych formach. Jedną z form piękna jest tajemnica. O tajemnicy krzyży batiatyckich i próbach jej rozwikłania opowiada Anna Roci-Gmiterek w KRÓTKIEJ ROZPRAWCE O KRZYŻACH BATIATYCKICH. Polecam jej artykuł szczególnej uwadze, gdyż jest to pierwsza taka próba usystematyzowania wiedzy i niewiedzy o nich. Andrzej Stanisław Adamczuk był DAWNO, DAWNO TEMU Z KISZKAMI NA ROZTOCZU. Kiedyś w jego przypadku to pół wieku i pamięć o miejscach, które odwiedził wyblakła. Dziś poszukuje on miejsc z fotografii, tak jak się poszukuje zaginionych ludzi. Ktokolwiek widział, ktokolwiek wie? Pati Maczyńska i Grzegorz Ciećka wiedzą i widzą. Tym razem odkrywają tajemnice Szałasów u stóp Góry Brusno, szukają ziaren prawdy w TAJEMNICZYM TRÓJKĄCIE… BRUŚNIEŃSKIM. Paweł Koda, który pojawił się na chwilę w naszych stronach pyta CZY ŻMIJOWISKA MUSZĄ UMRZEĆ?, a Philippe Gombart przeprowadza gruntowne śledztwo na cmentarzu w KORCZMINIE, poszukując źródeł różnorodnych form kamieniarki bruśnieńskiej. Paweł Niedźwiedź, jak zwykle, nie powiedział ANI SŁOWA O TENIATYSKACH. Nieustannie zadziwia nas fakt, że ten człowiek, tyle potrafi powiedzieć nie mówiąc zupełnie nic. Za to o Teniatyskach ГOЛOСИ З ТЕНЕТИСЬК / GŁOSY Z TENIATYSK Olgi Witek-Kostyk, mówią bardzo dużo. To one są Teniatyskami i niczego nie powinno się mówić o Teniatyskach bez nich. A, co powinno się mówić o tamtych, stamtąd? Co się mówi? Co TAM… usłyszała Agnieszka Piela? Ma Agnieszka słuch niemal absolutny i potrafi słuchać nie tylko ludzi, ale i miejsc. W reportażu z Pawłówki, z miejsca, gdzie Roztocze rozpływa się w ramionach Grzędy, pisze, by nie zapomnieć ani jednego imienia stamtąd: Ryfki, Balki i Jankiela. Z Pawłówki prosta droga do Rzeplina. Z Rzeplina pochodził Andrzej Lipski, a o jego wielkiej karierze opowiada Sławomir Litkowiec w artykule pt. ANDRZEJ LIPSKI – HERETYK Z RZEPLINA (str.). Agnieszka Sztajer wyrusza w OBJAZD PUSTYCH MIASTECZEK Z POTRZEBY TWARDYCH ONTOLOGII. Renata Ferenc-Pupek wypełnia zaś pustkę tajemnicą radruskiego ikonostasu. Jej IKONOSTAS – ŁĄCZNIK MIĘDZY ŚWIATAMI jest odpowiedzią na to, czym może być granica, ściana, kordon, a Tomasz Mielnik w fotografiach ikonostasu z Radruża odpowiedni daje obraz słowom. Natalia Górska nie wierzy w kres kultury chłopskiej, którą w 2006 roku ogłosił w swym słynnym eseju Wiesław Myśliwski i uzbrojona w tej kultury broń najlepszą, triadę: SŁOWO, PAMIĘĆ I WYOBRAŹNIĘ, głosi: CAŁA NADZIEJA W KULTURZE (CHŁOPSKIEJ). Grzegorz Ciećka twierdzi, że POMNIKI POWINNY MÓWIĆ. Czy wszystkie mówią, czy chcą mówić, czy je słyszymy? Czy Bartłomiej Miernik usłyszał SKRZYŃSKIEGO w SZALE NIEBIESKICH CIAŁ?, czy jest Skrzyński zapamiętany tak jakby on chciał, czy tak jak my umiemy go zapamiętać? W NOTATKACH I ERRATACH, tym razem żadnych sprostowań, a notatki o dwóch ważnych wydarzeniach. 175 rocznicy zniesienia pańszczyzny w Gorajcu i o perspektywach Grzędy Sokalskiej z perspektywy Grzędy. Portret Żołny na Grzędzie pochodzący z WĘDROWNEGO ZAKŁADU PORTRETOWEGO Tomasza Michalskiego przypomina o istnieniu jeszcze jednej: ptasiej, a RAMOLIKI Cypriana Bukaja jak zawsze o istnieniu Roztocza. Zapraszam Czytelników do czytania. Tylko tak możecie odkryć własną perspektywę.

Redaktor

naczelny

Robert Gmiterek

Jeszcze w czerwcu siódmy numer Przestrzeni Pogranicza pojawi się na Pograniczu. Na okładce, którą przygotowała Dagmara Roci fotografia z Wędrownego Zakładu Portretowego Tomasza Michalskiego z Nowego Brusna.

Polska była ojczyzną wielu niezwykle utalentowanych ludzi. W czasach, kiedy nie widniała na mapach świata, niektórzy z nich musieli udać się na emigrację i to właśnie w tych „przyszywanych” ojczyznach zyskali uznanie w różnych dziedzinach i specjalnościach. Niektórzy pozostali w polskich sercach i są doskonale znani, a o innych trudno dziś zdobyć informacje. Takimi postaciami są Hrabiowie: Stanisław Julian Ostroróg i Stanisław Julian Ignacy Ostroróg – ojciec i syn.

W tym roku mija 100 lat od wydania albumu Nus – Cent Photographies Originales autorstwa Stanisława Ostroroga juniora. Z tej okazji grupa pasjonatów postanowiła przybliżyć sylwetkę tego artysty fotografa i zorganizowała wydarzenie, podczas którego będzie można zobaczyć kompletny album stu heliograwiur, artystycznych przedstawień kobiecych aktów. Jest to dopiero trzecia w Polsce możliwość obejrzenia tych wspaniałych fotografii. Jako iż Walery Laryew pochodził z dawnych ziem polskich, kwartalnik Przestrzeń Pogranicza objął to wydarzenie swoim patronatem. Wystawę prac i album będzie można obejrzeć 24.06.2023 roku, a gospodarzem wydarzenia została Agroturystyka Polanka, która mieści się w miejscu dawnego dworu w Starym Bruśnie. To nie lada gratka dla pasjonatów fotografii, historii, sztuki; dla kobiet, mężczyzn i par. A przy okazji święta sobótki to doskonała okazja do pozwolenia sobie na odrobinę frywolności i wprowadzenia erotyzmu do codziennego życia. Tymczasem warto zapoznać się z sylwetkami tych niezwykłych fotografów.

Za nami przesilenie zimowe, początek zimy, a może nawet urodziny Nowego Roku, ale w chwili, gdy o tym piszę, jeszcze trwa jesień listopadowa i nie nikną światła października. Jeszcze Cyprian Bukaj nie otworzył OKNA NA ROZTOCZE, nie wiem więc, czy i tym razem ujrzymy w nim przeszłość, o której piszemy, czy też uda nam się po raz pierwszy zajrzeć w przyszłość? Czy będzie tam więcej o końcu, czy też o początku? Wydaje się to niemożliwe, ale czy nie tym się właśnie cały czas zajmujemy? Zaglądamy naszą przeszłością, listopadową, październikową i każdą inną w Wasz, Czytelników, grudzień, styczeń, luty, a teraz w 2023 rok. Przyjmijcie więc Drodzy Czytelnicy od Redakcji Przestrzeni Pogranicza w roku 2022 życzenie, teraz i w następnych latach najważniejsze: POKOJU. Niech okno na Roztocze otworzy się na POKÓJ, Wasz, Waszych sąsiadów i całego świata.